Гормон гэдэг нь хүний биеийн дотоод шүүрлийн булчирхайд байдаг тусгай эсүүдээр үүсгэгддэг химийн бодис бөгөөд биеийн өөр хэсэгт мессеж дохио илгээхийн тулд цусны урсгал руу ордог. Үүнийг ихэвчлэн "химийн элч" гэж нэрлэдэг. Гормонууд нь бүх эд эс организмд байдаг бөгөөд тэдгээрийн үүрэг нь биеийн алслагдсан хэсгүүдэд байрлах эс хоорондын дотоод харилцааны системийг хангах явдал юм.

Бие махбодийн үйл ажиллагаа, үйл явцын янз бүрийн талуудад нөлөөлдөг олон төрлийн даавар байдаг. Эдгээрийн зарим нь:

• Хөгжил ба өсөлт
• Хүнсний бодисын солилцоо
• Бэлгийн үйл ажиллагаа, нөхөн үржихүйн өсөлт, эрүүл мэнд
• Танин мэдэхүйн үйл ажиллагаа, сэтгэлийн байдал
• Биеийн температурыг хадгалах, цангах зэрэгт тус тус оролцдог.

Хүний биед гормоныг хоёр төрлийн харилцаанд ашигладаг. Эхнийх нь дотоод шүүрлийн хоёр булчирхайг хооронд нь холбоход зориулагдсан байдаг бөгөөд нэг булчирхай нь дааврын хэмжээг өөрчилдөг даавар ялгаруулдаг. Хоёр дахь нь дотоод шүүрлийн булчирхай ба зорилтот эрхтэний хооронд мэдээлэл дамжуулдаг.

Гормонууд нь цусны урсгалд ордог тул бүх биеийг тойрон эргэлдэж чаддаг тул эдгээр үйлдлүүдийг хоёуланг нь олон янзын зорилтот түвшинд гүйцэтгэж чаддаг. Биеийн дотоод шүүрлийн булчирхайн зарим нь:

• Өнчин тархины булчирхайн
• Нарийн булчирхай
• Тимус
• Бамбай булчирхай
• Бөөрний дээд булчирхай
• Нойр булчирхай
• Төмсөг
• Өндгөвч тус тус ялгардаг.

Булчирхай, даавар болон бусад зорилтот эрхтнүүдийн хоорондын нарийн төвөгтэй харилцан үйлчлэлийг дотоод шүүрлийн систем гэж нэрлэдэг. Гормонууд өсөлт, бодисын солилцоо, хоолны дуршил, бэлгийн бойжилт, үржил шим зэрэг олон физиологийн үйл ажиллагаанд нөлөөлдөг.

Гормонууд маш хүчтэй. Эсэд, тэр ч байтугай таны бүх биед томоохон өөрчлөлтийг бий болгохын тулд бага зэрэг л хэрэгтэй. Ийм учраас тодорхой дааврын хэт их эсвэл хэт бага байх нь хүний биед ноцтой өөрчлөлтийг оруулдаг.

Иймд даавар агуулсан эмийг эмчийн жор, заавар зөвлөгөөний дагуу хэрэглэх нь маш чухал юм.

Гидрокортизон арьсны дэлгэрэнгүй

Худалдааны нэр

• Гидрокортизон

Олон улсын нэр

• Гидрокортизон

 Эмийн хэлбэр

• Гадуур хэрэглэх тосон түрхэц

 Найрлага

  1г-д

• Идэвхитэй бодис: гидрокортизон ацетат - 10,0 мг; туслах бодис: вазелин,  ланолин, пентаэритритил диолеат (пентол), стеарины хүчил 95, метилпарагидроксибензоат, пропилпарагидроксибензоат, цэвэршүүлсэн ус агуулна.

Эмийн эмчилгээний бүлэг

• Хэсэг газарт хэрэглэх глюкокортикостероид

 АТХ код

• D07AA02

Эм судлалын шинж чанар

  Эм судлалын үйлдэл

• Гидрокортизон нь хэсэг газарт хэрэглэхэд зориулагдсан нийлэгжүүлж гарган авсан глюкокортикоидын бэлдмэл нь үрэвслийн эсрэг, хаван бууруулах, загатнаа намдаах үйлдэл үзүүлдэг. Лейкоцит ба макрофаг эсээс цитокинууд ялгарахыг саатуулдаг (интерлейкин ба интерферонууд), эозинофилүүдээс үрэвслийн медиаторуудын ялгарахыг дарангуйлан, арахидоны хүчлийн хувиралд орох, простогландинуудын нийлэгжилтийг бууруулдаг. Стероидуудын рецепторуудыг идэвхжүүлснээр липокортины үүсэлтийг идэвхжүүлдэг. Эсийн үрэвслийн дүнд үүссэн шүүрлийг багасган, үрэвслийн голомтод лимфоцитууд ба лейкоцитуудын шилжих явцыг бууруулдаг. Заасан тунгаар хэсэг газарт хэрэглэхэд системийн гаж нөлөө үзүүлдэггүй.

  Фармакокинетик

• Боолт тавихад арьсны эпидермисын давхаргад хуримтлагдана (үндсэн мөхлөгт давхаргад). Эпидермисд байхаас эхлэн задарч улмаар элгэнд хувиралд орно. Бөөрөөр ба цөсөөр гадагшилна.

Хэрэглэх заалт

• Арьсны нянгийн бус гаралтай үрэвсэл болон харшилын өвчинд: намарс, харшилын болон хавьтлын дерматит, нейродермит, хайрст үлдийн эмчилгээнд хэрэглэнэ.

  Хориглох заалт

• Гидрокортизон, бэлдмэл дэх бодисуудад мэдрэг ихэссэн, арьсны идээт үрэвсэл гэмтсэн ба шархалсан хэсэг, нянгийн, вирусын, мөөгөнцрийн гаралтай арьсны үрэвсэлт сүрьеэ, тэмбүүгээс үүссэн арьсны үрэвслүүдэд хэрэглэж болохгүй.
• Ёлом, батга, ам орчмын арьсны үрэвсэл, арьсны хавдар, 2 хүртэлх насны хүүхдэд, жирэмсэн эхэд хэрэглэхийг цээрлэнэ.

  Болгоомжлол

• Чихрийн шижин ба сүрьеэ өвчний (системийн хүндрэл) үед болгоомжтой хэрэглэнэ.

Хэрэглэх арга

• Гадуур хэрэглэнэ. Тосыг өдөрт 2-3 удаа гэмтэлтэй арьсны хэсэгт нимгэн  түрхэнэ. Ээлж эмчилгээ нь өвчний шинж чанар ба эмчилгээний үр дүнгээс хамааран ойролцоогоор 6-14 хоног; өвчин нь их архагшсан байвал эмчилгээг 20 хоног хүртэл сунгаж болно. Хязгаарлагдсан хэсэгт эмчилгээний үйлдэлийг нэмэгдүүлэх зорилгоор боолт тавьж болно. 2 ба түүнээс дээш насны хүүхдэд эмчилгээний ерөнхий хугацааг хязгаарлах хэрэгтэйн дээр стероидын шингээлтийг (шимэгдэлт) нэмэгдүүлэх шаардлагагүй (дулаан, тохирох хувцас).

Гаж нөлөө

• Тос түрхсэн газарт халуун оргин улайх, хавдах, загатнах шинж илэрч болно. Удаан хугацаанд хэрэглэвэл арьсны хоёрдогч халдварт өвчнүүд, тэжээлгүйтэлийн гипертрихоз үүсч болзошгүй. Удаан хугацаанд, арьсны өргөн талбайд хэрэглэснээр гидрокортизоны ацетатын шингээлтийн дүнд гиперкортицизмын шинж тэмдэг илэрч болно.

  Тун хэтрүүлэлт

• Шинж тэмдэг: цочмог тун хэтрэлт үүсэх магадлал бага. Удаан хугацаанд өндөр тунгаар хэрэглэхэд гиперкортицизмын шинж тэмдэг (гипергликеми, глюкозури, бөөрний дээд булчирхайн үйл ажиллагааны түр зуурын алдагдалын шинж үүсэх, Иценко-Кушингийн хам шинж) илэрч болно.

Эмчилгээ: бэлдмэлийн хэрэглээг зогсоон шинж тэмдэгийн эмчилгээ хийнэ.

  Эмийн харилцан нөлөө

• Урт хугацааны хэрэглээнд системийн эргэлтэнд орох боломжтой тул гидрокортизон нь инсулин, ууж хэрэглэх сахар бууруулах эмүүд, даралт бууруулах эмүүд, антикоангулянтуудын нөлөө, цусны плазм дах празиквантел, салицилатын концентрацийг бууруулна.

  Гидрокортизоны гаж нөлөө үүсэх эрсдэл ихсэх:

• адроген, эстроген, ууж хэрэглэх жирэмслэлтээс хамгаалах бэлдмэл, анабол стероидууд (үсжих, товруут тууралт );
• солиорлын эсрэг бэлдмэлүүд, карбутамид, азатиоприн (катаракт); холиноблокаторууд, гистамины эсрэг эмүүд, гурван цагирагт сэтгэл гутралын эсрэг эмүүд, нитрат (нүдний даралт ихдэлт);
• шээс хөөх эмүүд (гипокалиеми);
• стероид бус үрэвслийн эсрэг бэлдмэлүүд (ходоод гэдэсний замд шархлаа үүсгэх эрсдэл нэмэгдүүлнэ);
• Парацетамол (элэг хордуулах).
• Зүрхний гликозидуудтай хамт хэрэглэснээр хуруувчин цэцгийн хордлого үүсч болно.
• Хар тунгалга, мөнгөний найрлагатай бэлдмэлтэй хамт хэрэглэвэл бэлдмэлийн идэвхжлийг бууруулж болно.
• Амфотерицинтэй хамт хэрэглэснээр зүрхний булчингийн гэмтэл, зүрхний дутагдал үүсгэж болно.
• Барбитуратууд, эпилепсийн эсрэг, гистамины эсрэг бэлдмэлүүд гидрокортизоны нөлөөг бууруулж болно.

  Тусгай заавар

• Хэрэв хүүхдийн нүүрэнд боолт хийх бол ээлж эмчилгээний хугацааг багасгах хэрэгтэй.
• Бага насны хүүхдэд хэрэглэхэд бөөрний дээд булчирхайн дааврын үйл ажиллагааг илүү ихээр дарангуйлж болдог. Үүнээс гадна өсөлтийн гормоны ялгарал багасч болно. Тосыг удаан хугацаагаар хэрэглэх үед биеийн жин, өндөр, цусны ийлдсэн дэхь кортизолын хэмжээг хянаж байх ёстой. 12 хүртэлх насны хүүхдэд зөвхөн эмчийн хатуу хяналтан доор хэрэглэнэ. Нүдэнд оруулахаас зайлсхийнэ.
• Хэрэв эмчилгээ эхэлсэнээс хойш 7 хоногийн дотор үр дүн, биеийн байдал сайжирахгүй бол, мөн эмийг хэрэглээг зогсоосноос хэд хоногийн дараа шинж тэмдэг нь дахин сэдэрвэл эмийн хэрэглээг зогсоон эмчтэйгээ зөвлөлдөнө.
• Их том хүрээг хамарсан шарханд удаан хугацаанд түрхэж байгаа бол К+ ион өндөр, Na+ багатай хоол өгөх хэрэгтэй, бие организмд хангалттай хэмжээний уураг нөхнө.
• Артерийн даралт хянах, цусан дахь глюкозын хэмжээ, цусны бүлэгнэлт, диурез, өвчтөний биеийн жин, цусны плазм дахь кортизолын түвшин зэргийг хянах шаардлагатай.
• Арьсны халдварт өвчнүүдээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд нянгийн ба мөөгөнцөрийн эсрэг бэлдмэлүүдтэй хамт хэрэглэхийг зөвлөнө.

  Жолоо барих машин механизмтай ажиллах чадварт үзүүлэх нөлөө

• Гидрокортизон 1% тосон түрхлэгийг гадуур хэрэглэхэд жолоо барих, механизмтай ажиллах чадварт нөлөө үзүүлэхгүй.

Хадгалах нөхцөл

• 20⁰С ихгүй хэмд хадгална.
• Хүүхэд хүрэхгүй газарт хадгална.

Эмийн сангаас олгох нөхцөл:

• Жороор олгоно. Эмчийн зааврын дагуу хэрэглэнэ.

Эмийн хуудасруу энд дарж ороорой.